آپنه خواب سنترال (اختلال خواب مرکزی): بررسی جامع و راهکارهای درمانی
مقدمه
اختلال خواب مرکزی (CSA) یک بیماری تنفسی است که در آن بدن در طول خواب تلاش برای تنفس را کاهش می‌دهد یا متوقف می‌کند. این اختلال معمولاً به دلیل مشکلاتی در مغز یا قلب ایجاد می‌شود و با اختلالات خواب دیگر مانند آپنه خواب انسدادی متفاوت است. در این متن، به بررسی علل، علائم، عوامل خطر، تشخیص و درمان CSA خواهیم پرداخت و همچنین به نقش دکتر مصطفی امیری، متخصص مغز و اعصاب و فلوشیپ خواب، در این زمینه اشاره خواهیم کرد.
اختلال خواب مرکزی (آپنه مغزی قلبی) چیست؟
اختلال خواب مرکزی به حالتی اطلاق می‌شود که در آن مغز سیگنال‌های مناسب برای تنفس را ارسال نمی‌کند. این اختلال به پنج دسته اصلی تقسیم می‌شود:
- اختلال CSA اولیه: در این حالت، دوره‌های مکرر عدم تلاش برای تنفس وجود دارد که منجر به جریان هوای کم یا هیچ می‌شود.
- الگوی تنفس چینی-استوکز: این الگو شامل افزایش و کاهش ریتمیک تلاش‌های تنفسی است و معمولاً با مشکلات قلبی همراه است.
- اختلالات پزشکی غیر چینی-استوکز: این نوع CSA به دلیل شرایط پزشکی دیگر مانند مشکلات قلبی یا کلیوی ایجاد می‌شود.
- تنفس دوره‌ای در ارتفاع بالا: این اختلال معمولاً در ارتفاعات بالای ۱۵,۰۰۰ فوت رخ می‌دهد و مشابه الگوی چینی-استوکز است.
- به دلیل دارو یا مواد: این حالت ممکن است ناشی از مصرف داروهای اپیوئیدی باشد که بر الگوی تنفس تأثیر می‌گذارند.
علائم آپنه (اختلال خواب) مرکزی
افرادی که دچار CSA هستند ممکن است با علائم زیر مواجه شوند:
- خواب مختل با بیداری‌های مکرر
- دشواری در خواب رفتن
- خواب‌آلودگی در طول روز
- توقف تنفس در حین خواب
این علائم می‌توانند کیفیت زندگی فرد را به شدت تحت تأثیر قرار دهند و باعث خستگی مفرط شوند.
عوامل خطر آپنه سنترال
عوامل خطر CSA بسته به نوع آن متفاوت است:
- اختلال CSA اولیه: نادر است و بیشتر در مردان میانسال یا مسن دیده می‌شود.
- الگوی تنفس چینی-استوکز: معمولاً در مردان بالای ۶۰ سال مشاهده می‌شود و با مشکلات قلبی ارتباط دارد.
- اختلالات پزشکی غیر چینی-استوکز: نادر است و معمولاً در بیماران با مشکلات قلبی یا کلیوی دیده می‌شود.
- تنفس دوره‌ای در ارتفاع بالا: بیشتر در مردان مشاهده می‌شود و به تغییرات سطح اکسیژن مرتبط است.
- به دلیل دارو یا مواد: مصرف داروهای اپیوئیدی خطر CSA را افزایش می‌دهد.
تشخیص اختلال خواب مرکزی
تشخیص CSA نیازمند بررسی دقیق تاریخچه پزشکی بیمار و انجام مطالعات خواب است. پزشکان متخصص خواب معمولاً از روش‌های زیر برای تشخیص استفاده می‌کنند:
- بررسی تاریخچه پزشکی و علائم بیمار
- نگهداری یک دفترچه خواب برای ثبت الگوهای خواب
- انجام مطالعه پلی‌سومنوگرافی برای ارزیابی فعالیت مغز، ضربان قلب و تنفس
درمان اختلال خواب آپنه مرکزی
درمان CSA بستگی به علت زمینه‌ای آن دارد. برخی از روش‌های درمان شامل موارد زیر هستند:
- PAP (فشار مثبت هوایی): درمان اصلی برای CSA است که از طریق ماسک بر روی بینی یا دهان ارائه می‌شود.
- تغییر داروها: اگر CSA ناشی از مصرف دارو باشد، ممکن است نیاز به تغییر یا قطع دارو باشد.
- تحریک عصب فرنیک: برخی بیماران ممکن است از تحریک عصب فرنیک بهره‌مند شوند که تنفس را تحریک می‌کند.
دکتر مصطفی امیری: متخصص مغز و اعصاب
دکتر مصطفی امیری یکی از متخصصان برجسته مغز و اعصاب و فلوشیپ خواب است که دارای دانش عمیق و تجربه کافی در زمینه اختلالات خواب می‌باشد. کلینیک تخصصی ایشان با استفاده از پیشرفته‌ترین تجهیزات و روش‌ها، خدمات کاملی را برای تشخیص و درمان اختلالات خواب ارائه می‌دهد.
فکت‌ها و یافته‌های علمی جدید
۱. مطالعه‌ای نشان داد که ۲۵ تا ۴۰ درصد مردان مبتلا به نارسایی قلبی مزمن دچار الگوی تنفس چینی-استوکز هستند.
۲. تحقیقات اخیر نشان داده‌اند که استفاده طولانی‌مدت از داروهای اپیوئیدی خطر ابتلا به CSA را افزایش می‌دهد.
۳. یک مطالعه نشان داد که بیش از ۶۰ درصد بیماران مبتلا به CSA، علائم خستگی شدید را تجربه می‌کنند.
۴. بررسی‌ها نشان داده‌اند که مردان بیشتر از زنان به اختلالات تنفسی مرتبط با خواب مبتلا هستند.۵. یافته‌ها حاکی از آنند که تغییرات ارتفاع باعث افزایش احتمال بروز تنفس دوره‌ای در ارتفاع بالا می‌شود.
۶. تحقیقات اخیر نشان داده‌اند که درمان با CPAP کیفیت زندگی بیماران مبتلا به CSA را به طور قابل توجهی بهبود می‌بخشد.
۷. یک مطالعه نشان داد که ۴۰ درصد بیماران مبتلا به اختلالات خواب، دچار مشکلات روانشناختی نیز هستند.
۸. بررسی‌ها نشان داده‌اند که الگوهای خواب مختل شده ممکن است منجر به افزایش خطر بیماری‌های قلبی شوند.
۹. تحقیقات جدید حاکی از آنند که مراقبت‌های مناسب پزشکی برای بیماران مبتلا به CSA ضروری است تا عوارض جانبی کاهش یابد.
۱۰. مطالعه‌ای نشان داد که تحریک عصب فرنیک ممکن است یک گزینه مؤثر برای بیماران مقاوم به درمان باشد.
۱۱. یافته‌ها حاکی از آنند که نگهداری دفترچه خواب می‌تواند به تشخیص دقیق‌تر کمک کند.
۱۲. تحقیقات اخیر نشان داده‌اند که ترکیب روش‌های درمانی مختلف ممکن است نتایج بهتری را برای بیماران فراهم کند.
منابع
- Journal of Clinical Sleep Medicine, 2020
- Sleep Medicine Reviews, 2021
- American Journal of Respiratory and Critical Care Medicine, 2022
